Мы з вамі неаднойчы гаварылі пра прывідаў беларускіх замкаў…

Аднак ёсць на Беларусі замак, які і сам называюць прывідам — а менавіта Ляхавіцкі. Калісьці магутны, прыгожы, а сёння нават месца, дзе ён знаходзіўся, дакладна не вызначана…

Кранальныя гісторыі кахання… Колькі разоў яны былі падставай для напісання літаратурных сюжэтаў, палотнаў і п’ес… Прычым нярэдка ў рэальнасці гісторыя аказваецца зусім не такая ўжо кранальная, а часам проста брыдкая.

18 верасня 1743 года ў Рэчы Паспалітай адбыўся скандал: вялікі лоўчы літоўскі Міхал Антоній Сапега развёўся з жонкай, Кацярынай Людвікай з Сапегаў.

Ды не проста развёўся — шлюб быў прызнаны несапраўдным. Прычына — блізкае сваяцтва сужэнцаў, а на такі шлюб імі ў свой час не было атрымана благаславенне ад вышэйшых царкоўных улад.

Шлюб паміж сваякамі ў магнацкіх сем’ях, на які патрэбны адмысловы дазвол, — справа не выключная. Гэтак Багуслаў Радзівіл загарэўся ажаніцца са сваёй падапечнай, багатай сіратой, стрыечнай пляменніцай Марыяй — хоць быў кальвіністам, грошай адваліў Папе Рымскаму нямерана. У фантастычную суму ў два мільёны злотых абышоўся шлюб са стрыечнай сястрой Тэафіляй Дамініку Радзівілу.

А што ж Сапегі пасквапнічалі?

Сястра фаварыта

За кожнай, нават самай дзіўнай, легендай хаваюцца рэальныя факты… Але часам такую сувязь даводзіцца доўга адшукваць.

Вось, напрыклад, чаму ў адным з самых таямнічых замкаў Беларусі — у Смалянах на Аршаншчыне — народная фантазія пасяліла прывід каралевы Боны?

Сёння ад замка засталося няшмат, але руіны на беразе ракі Дзярноўка выглядаюць вельмі гатычна.

Дык вось, кажуць, што цёмнымі восеньскімі начамі, калі ад Дзярноўкі падымаецца туман, аднекуль з-пад зямлі гучыць музыка, у акне ацалелай вежы замка загараецца святло, і на гэтым фоне відаць цёмны сілуэт жанчыны. Нібыта «яна» і ёсць каралева Бона Сфорца, якая прыязджала сюды па падземных хадах, такіх шырокіх, што там мог праехаць экіпаж, запрэжаны трыма коньмі.