Они
кружились в безумном хороводе вокруг ратуши уже десятый час. Небо сделалось
красным, как раскаленное железо. Тяжелый дым костров, которыми отпугивали
заразу, стелился по брусчатке, словно души, напрасно дожидавшиеся последнего
причастия, не хотели покидать землю.
Неба ўтрымаюць, не тое, што мармуровы гаўбец шляхецкай сядзібы з не зусім
шляхецкай назвай Кадаўбцы.
Да такіх калонаў трэба пад’язджаць на антычнай калясніцы… Ці калі ўжо
звычайнай карэтай, дык не з адной парай коней.
Нарэшце сядзібны дом Даўгавухаў набыў паважаны выгляд. Чатыры мармуровыя
калоны ў порціку – як чатыры стыхіі, што ладзяць гармонію сусвету… Тэтрада,
сакральная лічба Гермеса, сымболь справядлівасці… Чатыры райскія ракі, чатыры
літары невымаўляльнага імя Бога… У чацвёртым крузе пекла жміндзе і марнатраўцу
прыйдзецца бясконца ўскочваць на гару вялізны камень… У чацвёртым крузе рая
вядуць бясконцыя мудрыя гаворкі душы мысляроў… Чатыры евагелістыя прынеслі Слова,
чатыры вершнікі Апакаліпсісу здзейсняць яго вырак… Чатыры слупы, на якіх
трымаецца дом, і кожны мусіць быць умацаваны ахвярай…
Малады ўладальнік Кадаўбцоў, пан Габрусь Даўгавух, найменш думае пра
Апакаліпсіс. А таксама мартатраўства і тым болей скупецтва. Ён шчодры, адважны
і разумны, і шчыра кахае сваю Анэлю з Залескіх – тры месяцы, як пашлюбаваліся,
месяц, як вярнуліся з вандроўкі ў Італію, і праз паўгады падоўжыцца род Даўгавухаў…
Двубой скончыўся раней, чым анісавая аквавіта.
Хаця драгуны коннай літоўскай харугвы пілі яе, як сухі жвір прагна выпівае
кожную дажджынку прыпозненага летняга дажджу.
Гледачы не паспелі пабіцца аб заклад, хто
пераможа, а малады падхаружы трапным ударам шаблі акуратна ўклаў свайго
пышнавусага даўганосага суперніка на траўку – на аптэчны рамонак, настой з
якога добра дапамагае ад ветраў у жываце, на трыпутнік, які карысны для
зажыўлення ранаў ды ад кашлю, на цыкорыю з сінімі кветкамі, што ўпарадкуе
жоўць… Туды ж, на ліцвінскі дзірван, адправілася шабля, выбітая з рукі
пераможанага – уторкнулася ў вільготную ад цёплых летніх дажджоў беларускую
зямлю, загайдалася, затрымцела ад ганьбы, люструючы бяссілым лязом неба і белыя
хмаркі…
Як мне хочацца калі-небудзь напісаць сапраўднае каляднае апавяданьне! Хаця б самае традыцыйнае — з палаючым камінам, цвыркуном і багатым дабрадзеем беднага сямейства. Але манатонныя арыі цвыркуноў страшэнна раздражняюць мае чульлівыя пісьменьніцкія нэрвы. Ня менш за ціканьне “ходзікаў”. Калі мы з мужам зрэдзь начуем у хаце ягоных бацькоў, дзе жыве гэты добры мэханічны дух з маятнікам, мы прыблізна апоўначы не вытрымліваем і ці муж, ці я на дыбачках падыходзім да сямейнай рэліквіі ды спыняем ейнае жыцьцё. І маці нараніцу дзівіцца: чаго гэта гадзіньнік стаў?
Лепей напісаць штосьці рамантычна-гістарычнае… Канец ХІХ стагодзьдзя. Паўночна-Заходні край імпэрыі. У багатым маёнтку для адзінаццацігадовага паніча рыхтуецца дзіцячы баль, прыбіраецца вялізная яліна… Тут добра было б даць апісаньне зіхоткіх упрыгожаньняў. Сьвечкі з пазалочанага воску ў выглядзе херувімчыкаў. Пернікі ў рознакаляровай глязуры. Ясьлі зь лялечным Хрыстом і парцалянавымі анёлкамі…