• 20.11.2023 16:44
  • Аўтар:
  • Людміла Рублеўская
• Культура

У Беларускім дзяржаўным архіве літаратуры і мастацтва ёсць цэлая папка газетных выразак пра святкаванні юбілеяў Максіма Багдановіча і іншыя звязаныя з паэтам падзеі. Ужо 21 красавіка 1923 года ў газеце «Савецкая Беларусь» ад 21 красавіка надрукавалі зацемку «Беларуская культура. Знайдзеныя скарбы!» пра тое, што бацька паэта, Адам Рыгоравіч, выратаваў з пажару і збіраецца перадаць на Беларусь архіў свайго сына. А 25 мая 1927 года нумар той жа «Савецкай Беларусі» быў прысвечаны 10-годдзю з дня смерці Максіма.

«З пачуццём лютасці да ворага, які спаганіў нашу зямлю, зруйнаваў наша шчасце, я пакінуў горад, у якім прайшлі лепшыя гады жыцця. Я замкнуў сваю майстэрню і свята берагу ключ ад яе. Там засталіся апошнія мае працы і яшчэ не кранутыя разцом вялікія абрубкі дрэва — беларускага дуба і ліпы — каштоўны матэрыял для скульптуры. Я заканчваў тады скульптурную групу „Грабары“…»

• 22.09.2023 16:13
  • Аўтар:
  • Людміла Рублеўская
• Культура

«Гэткім шчырым каханнем яе атуліў,

З гэткай ласкай глядзеў у яе сумныя вочы, —

Як і сонца не туліць расквечаных ніў,

Як і зоры людзям не ўглядаюцца ўночы!…

Столькі песень над песнямі ёй я напеў,

Столькі думак злажыў аб ёй важных, таёмных, —

Як і бор гэтак з ветрам шумець не шумеў,

Як і век гэткіх дум не злажыў для патомных!

…Утварыў з яе шчасце з-пад шчасцяў сваё —

Чарадзейную княжну з аповесці дзіўнай,

І пад ногі ёй кінуў жыццё сваё ўсё…. 

А яна?.. А яна была толькі… дзяўчына!..»

Гэты горкі верш Янка Купала напісаў пра сваё палкае і нешчаслівае каханне — прыгажуню Паўліну Мядзёлку, першую выканаўцу ролі Паўлінкі. Так яна найперш і ўвайшла ў гісторыю — пакутлівай Музай вялікага нацыянальнага паэта.

• 29.05.2023 15:13
  • Аўтар:
  • Людміла Рублеўская
• Культура, Літаратура

Вось і дачакаліся мы цёплых і сонечных дзён… І хоць пісьменнікаў можа натхняць любое надвор’е — хоць табе залева, хоць завіруха, усё-ткі пад ясным сонейкам нават самы вытанчаны эстэт адчувае сябе ўтульней. Недарэмна Оскар Уайльд, які ў маладосці гатовы быў усю жывую і цалкам недасканалую, на яго думку, прыроду замяніць на створаныя мастакамі пейзажы, насіў у пятліцы сланечнік. Кветку, якая заўсёды паварочваецца «тварам» да сонца… «Загляне сонца і ў наша ваконца» — сцвярджалі беларускія адраджэнцы на пачатку дваццатага стагоддзя, марачы пра росквіт нацыянальнай культуры і незалежнасць беларусаў. Давайце паглядзім, як, падобна такому ж сланечніку, за сонцам сачылі літаратары і як адлюстроўвалі ўбачанае на старонках сваіх твораў.

Прачнуўся Левіяфан…

                        Шпурляе наш карабель

Дыханнем яго… Няма

зацішша ні ў водным порце.

Не бачна ні зор, ні скал. Паветра гудзе, бы чмель,

Хто моліцца, хтосьці п’е, хто просіцца – “Годзе, годзе!”

Прачнуўся Левіяфан.

                        У труме сабраўся люд,

Каб вырашыць: хто зграшыў, каб гэтак угневаць неба?

А нейкі прыблуда спіць, паклаўшы пад галаву

Загорнуты ў лахманы

                          папірус і лусту хлеба.

Ён з намі не галасіў ад жаху і неспадзеўкі,

Ні літасці не прасіў, не кляў і не кляўся сам…

А значыць, яго віна. Напэўна, ён грэшнік рэдкі.

Няхай жа судзіць яго прабацька наш Абраам.

Прыблуда папірус свой за пазуху ціха сунуў,

Матросіку кінуў хлеб,

                           і нат спрачацца не стаў.

Сам скочыў за борт…

                            Ну вось, мы і ўратавалі судна.

Пакуль змагаліся мы –

                            паскуднік спаў ды чытаў.

Цяпер пачакаць крыху…

                            Павінны суціхнуць хвалі…

І раптам – блішчыць луска, нібы арханёльскі меч,

І нехта на ёй сядзіць і свой папірус чытае,

І зносіць Вялікі Змей яго беражліва прэч.

14.01.23

**

Можа, нехта і зерне, а я –

                   дзьмухаўцова дачка,

З далані ўсемагутнай

                   садзьмутая цёплым дыханнем.

То кранаюся глебы, то зноўку кружляю,

                    не ў стане

Зачапіцца за дрот, за травінку,

                    за вострасць кручка.

Парушынка, лятунка,

                    якая працяг свой нясе

У празрыстай стыхіі,

                    не ў змозе прыладзіцца зручна.

Племя нас, летуценных,

                    кружляе між вамі бязгучна,

Незаўважныя мроі

                    аб нейкай далёкай красе.

Шэра-шорсткія крылцы –

                     у лужыне ці на гаўбцы.

Зерню будзе ралля.

                     Свет пачуе падзенне арэха.

Нас запомняць, як свет заліе

                     жоўтакветкавым рэхам.

Ці не ўспомняць… Не ўспомняць…

Ды будуць квітнець дзьмухаўцы.

Першая калона

Якія яны былі вялізныя…

Неба ўтрымаюць, не тое, што мармуровы гаўбец шляхецкай сядзібы з не зусім шляхецкай назвай Кадаўбцы.

Да такіх калонаў трэба пад’язджаць на антычнай калясніцы… Ці калі ўжо звычайнай карэтай, дык не з адной парай коней.

Нарэшце сядзібны дом Даўгавухаў набыў паважаны выгляд. Чатыры мармуровыя калоны ў порціку – як чатыры стыхіі, што ладзяць гармонію сусвету… Тэтрада, сакральная лічба Гермеса, сымболь справядлівасці… Чатыры райскія ракі, чатыры літары невымаўляльнага імя Бога… У чацвёртым крузе пекла жміндзе і марнатраўцу прыйдзецца бясконца ўскочваць на гару вялізны камень… У чацвёртым крузе рая вядуць бясконцыя мудрыя гаворкі душы мысляроў… Чатыры евагелістыя прынеслі Слова, чатыры вершнікі Апакаліпсісу здзейсняць яго вырак… Чатыры слупы, на якіх трымаецца дом, і кожны мусіць быць умацаваны ахвярай…

Малады ўладальнік Кадаўбцоў, пан Габрусь Даўгавух, найменш думае пра Апакаліпсіс. А таксама мартатраўства і тым болей скупецтва. Ён шчодры, адважны і разумны, і шчыра кахае сваю Анэлю з Залескіх – тры месяцы, як пашлюбаваліся, месяц, як вярнуліся з вандроўкі ў Італію, і праз паўгады падоўжыцца род Даўгавухаў…

• 02.02.2023 15:58
  • Аўтар:
  • Людміла Рублеўская
• Культура, Літаратура

Напэўна, кожны пачатковец марыць пачуць такую параду ад мэтра, каб ужыць — і адразу стварыць шэдэўр. Мэтры звычайна таксама не супраць штосьці разумнае прамовіць захопленым слухачам… Праўда, парады, як сцвердзіцца ў літаратуры, даюць не толькі класікі. Па праўдзе, дык сёння і той самы пачатковец можа ў сваім блогу іншых павучаць. Усемагчымых курсаў, як напісаць раман ці паэму, — як галубоў ля толькі што накрышанай булкі.

• 14.01.2023 11:17
  • Аўтар:
  • Людміла Рублеўская
• Культура, Літаратура

Колькі цікавага і нават загадкавага ў біяграфіі гэтай паэткі!

Яе візітнай карткай стаў верш, напісаны ў родным Вішневе на Валожыншчыне пры сузіранні квітнеючых садоў: «Люблю наш край, старонку гэту…»

Пра сваё паходжанне Канстанцыя пісала так: