Двубой скончыўся раней, чым анісавая аквавіта.
Хаця драгуны коннай літоўскай харугвы пілі яе, як сухі жвір прагна выпівае
кожную дажджынку прыпозненага летняга дажджу.
Гледачы не паспелі пабіцца аб заклад, хто
пераможа, а малады падхаружы трапным ударам шаблі акуратна ўклаў свайго
пышнавусага даўганосага суперніка на траўку – на аптэчны рамонак, настой з
якога добра дапамагае ад ветраў у жываце, на трыпутнік, які карысны для
зажыўлення ранаў ды ад кашлю, на цыкорыю з сінімі кветкамі, што ўпарадкуе
жоўць… Туды ж, на ліцвінскі дзірван, адправілася шабля, выбітая з рукі
пераможанага – уторкнулася ў вільготную ад цёплых летніх дажджоў беларускую
зямлю, загайдалася, затрымцела ад ганьбы, люструючы бяссілым лязом неба і белыя
хмаркі…
У старым савецкім мультфільме пра падарожжа хлопчыка Нільса з гусямі ёсць уражлівы эпізод: Нільс апынаецца ноччу ў старым горадзе, дзе ажываюць скульптуры… Адны добрыя, другія ганарыстыя, з дрэва, з бронзы, з каменю — у кожнай свой характар і свая гісторыя…
Я часам уяўляла такую ж сітуацыю. Праўда, у маім маленстве помнікаў у родным Мінску было не так ужо шмат… У асноўным — афіцыёзныя… Вось зараз уявіць падобную містычную сцэну захапляльна — столькі з’явілася цікавых скульптур, у тым ліку так званых гарадскіх. І не толькі ў гонар канкрэтных людзей, але і літаратурных персанажаў.
Калі пішаш пра яго, увесь час сутыкаешся з нейкім падвойным успрыманнем… Зрэшты, і пісьменнік Ян Скрыган адзначаў: «Даволі доўгі час мне думалася, што Цішка Гартны і Змітрок Жылуновіч — два чалавекі. І нават калі ўжо ведаў, што гэта няпраўда, усё роўна кожнае прозвішча выклікала свой вобраз. Цішка Гартны — паэт, пышнавалосы, тонкі, высокі і стройны, з кволым пявучым голасам; Змітрок Жылуновіч — грузны, мажны мужчына, малагаваркі, з цяжкім поглядам воч, строгі і нават суровы, прывучаны, каб яго слухаліся».
Пра тую ж падвойнасць казаў скульптар Заір Азгур, якому давялося ляпіць скульптурны партрэт Зміцера Жылуновіча і… перарабляць. Пачаў «з налётам байранізму», узятым ад «стихотворных настроений», потым зразумеў, што недарэчы…